İTÜ’nün Tasarladığı 6 Uydu Yörüngede

İstanbul Teknik Üniversitesi ve ASELSAN işbirliğiyle geliştirilen küp uydu ASELSAT 3U, uzaya gönderildi. İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi’nin 2005’ten bu yana geliştirdiği 6 küp uydu yörüngedeki yerini aldı.

İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi ve Uzay Sistemleri Tasarım ve Test Laboratuvarı Sorumlusu Prof. Dr. Alim Rüstem Aslan’dan küp uyduların hikâyesini dinledik. Prof. Dr. Aslan, küp uyduların yaklaşık 20 yıl önce uzay mühendisliği öğrencilerine eğitim yaptırmak için hayata geçirildiğini söyledi.

Uzaya açılan kapı

İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi, Türkiye’nin ilk küp uydusu İTÜpSAT1’i, 2009 yılında uzaya göndermiş, ilk sinyallerini ise İTÜ’de kurulan İTÜ-USTTL yer istasyonu ve Uydu Haberleşmesi ve Uzaktan Algılama Merkezi’nde (UHUZAM) almıştı. Aynı şekilde, uydunun tüm testleri de İTÜ laboratuvarlarında yapılmıştı. İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi, 2005 yılında başladığı çalışmalarla, İTÜ-USTTL sorumluluğunda, şu ana kadar 6 küp uydu üreterek uzaya gönderdi. Fakülte, bu süreçte kazandığı deneyimi artık başka ülkelere de ihraç ediyor.

İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi, Uzay Sistemleri Tasarım ve Test Laboratuvarı (İTÜ-USTTL) Sorumlusu Prof. Dr. Alim Rüstem Aslan, temel işlerinin öncelikle eğitim olduğunu, bu kapsamda ülkemize ve dünya endüstrisine en üst düzeyde katkı yapacak mühendislerin geliştirilmesi olduğunu belirterek, “Bu mühendisler, çok karmaşık uzay teknolojisi projelerini fikir aşamasından tutun da yörüngede işletilmesine kadar olan tüm süreçleri bizzat deneyimleyerek yetişmektedir. Yapılan çalışmalar multidisipliner ve çokuluslu olduğu için, mühendislerimiz açısından da çok yönlü bir eğitim söz konusu olmaktadır,” dedi.

16 yılda 6 uydu

2005 yılında başlayan çalışmalar ilk meyvesini 2009 yılında verdi ve İTÜpSAT1 isimli, ülkemizde üretilen ilk küp uydu (aynı zamanda Türkiye’de yapılmış ve Türkiye’den uzaya gönderilen ilk uydu) olarak 23 Eylül günü uzaya fırlatıldı. Bu teşvik edici çalışmanın ardından, İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi’ne bağlı Uzay Sistemleri Tasarım ve Test Laboratuvarı’nda yürütülen çalışmalarla küp uydu yapımları süratle devam etti ve şimdiye kadar toplam 6 küp uydu yörüngeye yerleştirildi.

Aslan, ilk tasarlanan uydunun tüm testlerinin İTÜ laboratuvarlarında yapıldığını anlatarak, sözlerini şöyle sürdürdü: “Uzaya gönderilen ilk küp uydunun ardından, yeni küp uydu tasarımlarına devam ettik. İTÜ olarak 16 yılda tasarladığımız toplam 6 küp uydunun yörüngeye yerleşmesini sağladık ve üniversite olarak büyük bir başarıya imza attık. Yakın zamanda ise ASELSAN ve İTÜ işbirliğiyle geliştirilen 3U küp uydu ASELSAT uzaya gönderildi. ASELSAT küp uydusu, SpaceX’in roketiyle görev yapacağı yörüngesine başarıyla yerleştirildi. Tek bir fırlatmada aynı anda 143 uydunun yörüngeye bırakılmasıyla bu alanda yeni bir dünya rekoru kırılmış da oldu. İTÜ olarak böyle bir projenin parçası olmaktan kıvanç duyuyoruz. Geliştirdiğimiz 6 küp uyduyu da yerli ve milli imkânlarla tasarladık. Küp uydunun görselliğinden uçuşuna kadar her şeyi proje ortaklarımızla birlikte tasarladık.”

İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Uzay Sistemleri Tasarım ve Test Laboratuvarı’nda, İTÜ mezunu mühendislerin kurduğu firmalarla beraber geliştirilen ASELSAT 3U küp uydusunun altıncı ve uzaya fırlatılan son küp uydusu olduğunu söyleyen Prof. Dr. Aslan, ilk küp uydunun ülkemizdeki hikâyesini şu sözlerle anlatıyor:

“Bölüm başkanıyken o zamanki dekanımızla beraber, ‘Uygulamalı uzay çalışmaları nasıl yaparız?’, ‘Uzay mühendislerini endüstriye nasıl hazırlarız?’, ‘Ülkemizin uzay çalışmalarına ne şekilde katkı sağlayabiliriz?’ diye düşündük. Bunu özellikle 2005 yılında ele aldık, çünkü 2005’te Bilim Teknoloji Yüksek Kurulu’nun ‘Türkiye Uzay Programı’ yayımlandı. 2004’ten 2005’e kadar yapılan toplantılarda Türkiye’deki herkesin görüşü alınarak böyle bir program oluşturuldu. Biz de bu program kapsamında, uzaya yönelik faaliyetlerin artmasına istinaden ne yapabiliriz diye düşündük ve dekanımızın da önerisiyle ‘küp uydu’ konusunda karar kıldık. Küp uydular 1999 yılında az sayıda üniversite tarafından eğitim amaçlı başlatılmıştı ve ilk küp uydu fırlatma denemeleri 2003 yılında yapılmıştı.”

Yedinci uydu “SharjahSat-1” yolda

Prof. Dr. Aslan, yedinci küp uyduyu Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki Sharjah Üniversitesi için “SharjahSat-1” adıyla geliştirdiklerini, proje kapsamında üniversitenin küp uydu grubuna, uydu tasarımı, testleri, haberleşmesi ve yer istasyonları başlıklarında eğitimler verildiğini söyledi.

Uydu geliştirme çalışmalarının karşılıklı yapıldığını, testlerin ise İTÜ’de gerçekleştirileceğini belirten Aslan, küp uyduların kısa sürelerde ve uygun maliyetle tasarlanarak üretilebildiğini kaydetti. Aslan, Birleşik Arap Emirlikleri için tasarladıkları küp uydunun 3U boyutunda ve kullanım alanlarının geniş olduğunu dile getirerek, “Uygun maliyetleri nedeniyle küp uydular çok sayıda geliştirilip yörüngeye takımlar halinde yerleştirilebildiğinden, çok daha sık veri toplayabiliyor. Böylece yörüngede zamansal çözünürlüğü de küp uydu sayesinde artırabiliyorsunuz,” şeklinde konuştu.